Türkiye Parkinson Hastalığı Derneği Lideri Prof. Dr. Dilek İnce Günal, hayalde görülen şeyleri elle ve kolla bağırarak yaşamak olarak da bilinen REM uykusu davranış bozukluğunun ilerleyen yıllarda Parkinson hastalığı için risk faktörü olduğunu bildirdi.
Araştırmalarda dünya genelinde 10 milyon kişinin uğraş ettiği varsayım edilen Parkinson hastalığına karşı farkındalık oluşturmak ve bununla çabaya dikkati çekmek için 11 Nisan “Dünya Parkinson Günü” olarak kabul ediliyor.
En bariz ve yaygın semptomu titreme ve hareket yavaşlığı olan hastalık, beyinde “dopamin” ismi verilen hücrelerin birbiriyle haberleşmesini sağlayan maddeyi üreten hücrelerin bozulması ve erken yaşlanmasıyla ortaya çıkıyor.
Marmara Üniversitesi (MÜ) Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Günal, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Parkinson’un merkezi hudut sistemi hastalığı olduğunu söyledi.
Vücutta dopamin üreten hücrelerin kıymetine değinen Günal, “Bunlar hareketlerinizin suratını ve uyumunu sağlıyor. Zihnimizin berraklığını ve suratını, ince hünerlerimizi sağlıyor. Dopaminerjik hücreler Parkinson hastalığında erken yaşlanıyor ve onları kaybediyoruz. Kaybettikçe de birtakım bulgular ortaya çıkıyor. Aslında beyin bu dopamin hücrelerinin mevtini çok uygun bir formda kompanse ediyor, o açığı kapatıyor. Ta ki bu vefat yüzde 70’lere ulaştığında hastaların bulguları ortaya çıkıyor.” diye konuştu.
Prof. Dr. Günal, kişinin titremesinden ve hareket yavaşlığı görülmesinden yıllar evvel aslında hastalığın başladığını lisana getirerek, ileriki kademelerde bilişsel işlevler, hafıza, dikkat ve konsantrasyonda bozukluk yaşandığını kaydetti.
Hastalıkta nörokimyasallarda süratli kayıplar yaşandığını anlatan Günal, bu süreçte yürüyüş ve istikrar problemleriyle birlikte yıllar içinde bilişsel işlevlerde da zorluklar meydana geldiğini söyledi.
Prof. Dr. Günal, hastalığın ilk tanısı ve tedavi sürecine yönelik bilgiler vererek, “İlk 5 yıl, bilhassa biz buraya balayı periyodu diyoruz, düzgün tedaviyle büsbütün herkes üzere günlük ömürlerini sürdürüyorlar. Beş yıldan sonra ufak tefek sıkıntılar ortaya çıkıyor. Onlar da şimdiki yeni tedavilerle daha düzgün denetim ediliyor.” tabirlerini kullandı.
Hücre kaybı yüzde 70’lere ulaştığında temel bulguların ortaya çıktığını belirten Günal, şöyle devam etti:
“En değerli risk faktörü bu açıdan REM uykusu davranış bozukluğu. Bu ne demek? Gece hayalimizde gördüğümüz şeyleri elimizle, kolumuzla bağırarak yaşamamız demek. Biz bunlara REM uykusu davranış bozukluğu diyoruz ve REM uykusu davranış bozukluğu ilerleyen yıllarda Parkinson hastalığı için sahiden bir risk faktörü, hastalığın riskini artırıyor.”
Türkiye Parkinson Hastalığı Derneği Lideri Prof. Dr. Günal, depresyon, kabızlık ile koku duyusunda azalmanın öncü bulgular olabileceğini lisana getirdi.
Bu durumların pek çok öteki nedenle de ortaya çıkabileceğini ancak ellerdeki titreme, hareketteki yavaşlık ve uzuvlardaki katılık üzere motor bulguların temel semptomlar olduğunu tabir eden Günal, teşhis ne kadar erken koyulursa tedaviye de o kadar erken başlandığını bildirdi.
“Tek başına gerilim Parkinson hastalığına neden olmaz”
Birkaç kümeye ayrılan yeni araştırmalardan birisinin “Biz bu hastalığı erken nasıl tanırız?” sorusundan hareketle başlatılan “biyomarker” çalışmalar olduğunun altını çizen Günal, “Böylece hem hastalığı erken tanıyacağız hem de hastalığa uyguladığımız tedavilerin faal olup olmadığını daha objektif bir formda kaydedebileceğiz.” görüşünü lisana getirdi.
Prof. Dr. Günal, diğer çalışmaların aşı ve gen olarak sıralandığını, Parkinson hastalarının bir manada şanslı sayılabileceğini zira üzerinde en çok çalışılan nörodejeneratif hastalıklardan birisi olduğunu söyledi.
Hastalığın gelişiminin genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak ikiye ayrıldığını söz eden Günal, buna bağlı olarak hastalığın daha yatkın bireylerde ortaya çıktığını anlattı.
Prof. Dr. Günal, hastalıkta birçok bilinmezin birlikte değerlendirildiğini, kesin bir nedene bağlanamayacağını aktararak, şunları aktardı:
“Eğer kişi genetik olarak yatkınsa gerilim, ruhsal travma, fizikî travma… Bunlar hastalığı birkaç yıl daha evvel yaşamasına neden olur. Tek başına gerilim, Parkinson hastalığına neden olmaz. Tek başına cep telefonuyla konuşmak da o denli. Genel, bir bütün olarak bakmanız lazım. Bireyin genetik olarak yatkın olması lazım. Çevresel faktörlerin de o yatkınlığı hastalığa çevirecek şiddette olması lazım.”
Hasta yakınlarına “bakım veren” yerine “eşlik eden” denilmesinin daha uygun olabileceğine dikkati çeken Günal, şu sözleri kullandı:
“Parkinson hastalığının teşhisini alan kişi bu tanıyı olağan ki eşiyle annesiyle babasıyla çocuğuyla paylaşıyor. Onlar da aslında bu hastalıkla birlikte gerilim altına giriyorlar. Zira uzun bir müddette bir bilinmezlik var. Neler onları bekliyor? Hangi işlevlerini kaybedecekler? Hayatta hangi zorlukları yaşayacaklar? Bunlar hakikaten hasta kadar hasta yakınını da endişelendiriyor. Onun için onların hastalıkla ilgili gerçek bilgi alması hastalarına daha verimli yardımları için çok kıymetli. Hasta yakınlarını hiç unutmamamız lazım.”
Prof. Dr. Günal, “Dünya Parkinson Günü”nde farkındalığın daha da artırılması, hasta ve doktor ilişkisinin güçlendirilmesi, Parkinson merkezlerinde fizik tedavi, diyetisyen ile konuşma terapisiyle hastaların temel şikayetlerinin multidisipliner yaklaşımla ele alınması gerektiğini de kelamlarına ekledi.