Expression Interrupted platformu tarafından hazırlanan “İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi” raporlarının 12’ncisi yayımlandı. Dava takip çalışmaları ve açık kaynak araştırması sonucunda elde edilen datalar ışığında hazırlanan rapor, 2024 yılının Ekim, Kasım ve Aralık aylarını kapsıyor.
Rapordaki bulgular, Türkiye’de basın ve tabir özgürlüğü alanında yıllardır yaşanan gerilemenin 2024 yılının son çeyreğinde sert müdahalelerle devam ettiğini gösterdi. Rapora nazaran;
GÖZALTI, SORUŞTURMA VE DAVA SAYISI ARTTI
Ekim, Kasım ve Aralık aylarında en az 58 gazeteci ve medya çalışanı, yaptıkları haberler yahut toplumsal medya paylaşımları sebebiyle açılan soruşturmalar/davalar kapsamında yahut haber takibi/protesto hareketi sırasında en az bir sefer gözaltına alındı. Bu sayı, İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi raporlarında bugüne dek bir çeyrekte kayıtlara geçen en yüksek gözaltı sayısı oldu.
Aynı devirde 44 gazeteci hakkında en az bir soruşturma açıldığı yahut devam eden soruşturmalar olduğu ve 21 gazeteci ile beş medya kuruluşu hakkında toplam 25 yeni dava açıldığı kayıtlara geçti.
Cezaevindeki gazeteci sayısı da son çeyrekte yeni tutuklamalarla artışa geçti. Rapora mevzu periyotta 11 gazeteci, haklarında açılan soruşturmalar kapsamında tutuklandı. Üç gazeteci cezaevinden tahliye oldu. Bu gelişmeler sonucunda, 1 Ekim 2024 prestijiyle 26 olan cezaevindeki gazeteci sayısı, 31 Aralık 2024 prestijiyle 34 olarak kayıtlara geçti.
181 GAZETECİ YARGILANDI, 18 GAZETECİYE MAHPUS YAHUT PARA CEZASI VERİLDİ
Rapor devrinde bir yandan gazetecilere mesleksel faaliyetleri münasebet gösterilerek yeni soruşturma ve davalar açılırken, daha evvelki devirlerde açılmış davaların görülmesine de devam edildi.
Üç aylık periyotta toplamda 181 gazeteci ve bir gazete hakkında açılmış 102 dava görüldü. Görülen 102 davanın 11’i, gazetecilere bu devirde yahut daha evvel açılmış yeni davalardı.
Bu periyotta birinci derece mahkemeleri 27 davayı karara bağladı. Sonuçlanan davaların 11’inde 18 gazeteci toplamda 24 yıl, 11 ay, 16 gün mahpus cezası ile 19.860 TL isimli para cezası ödemeye mahkum edildi.
GAZETECİLERE ‘ÖRGÜT PROPAGANDASI’ SUÇLAMASI
Bu devirde gazeteci davalarında en sık kullanılan suçlamalar “terör örgütü propagandası yapmak” ve “örgüt üyeliği” suçlamaları oldu. Gazeteciler toplam 24 farklı davada “terör örgütü propagandası yapmak” (TMK 7/2), 20 farklı davada ise “terör örgütüne üye olmak” (TCK 314/2) suçlamasıyla yargılandı.
Üçüncü sırada 18 farklı davada kullanılan “hakaret/kamu görevlisine hakaret” (TCK 125) suçlaması yer alırken gazeteciler 13 davada ise “Cumhurbaşkanına hakaret” (TCK 299) ile suçlandı.
GAZETECİLERE TEHDİT, ŞİDDET, TAARRUZ: FAİLLERE CEZASIZLIK
Türkiye’de basına yönelik baskıların bir öteki ayağını oluşturan engelleme, polis şiddeti, atak, tehdit ve gaye gösterme hadiseleri da yılın son çeyreğinde sürat kesmedi. Bu devirde gazetecilere ve medya kuruluşlarına yönelik en az 20 akın, engelleme, şiddet içeren polis müdahalesi, tehdit yahut amaç gösterme olayı kayıtlara geçti.
Gazetecilerin ve medya kuruluşlarının maruz kaldıkları ihlaller nedeniyle açılan davalar da rapor devrinde devam etti. Bu davaların beşinde karar çıktı. Sonuçlanan iki davada, gazetecilere yönelik taarruzların faili olarak yargılanan toplam üç sanıktan ikisinin beraatine, bir sanığa ise 4.800 TL isimli para cezası verilmesine ve kararın açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildi. Bu kararlar, gazetecilere karşı işlenen kabahatlerde cezasızlık algısını büyütmeye devam etti.
AÇIK RADYO’YA LİSANS İPTALİ, YENİ YAŞAM’A TOPLATMA KARARI
Rapor periyodunda medya kuruluşlarına yönelik kısıtlama ve müdahaleler de devam etti.
Açık Radyo’nun lisansının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kararıyla iptal edilmesi üzerine yayınının durdurulması, Yeni Ömür gazetesinin Ekim ve Kasım aylarında yayınlanan farklı sayıları hakkında, haber içerikleri ve haber fotoğrafları münasebet gösterilerek verilen toplatma kararları, Mezopotamya Ajansı’nın (MA) internet sitesine erişimin “millî güvenlik ve kamu tertibinin korunması” gerekçesiyle engellenmesi, ortalarında gazeteciler ve haber sitelerinin hesaplarının da bulunduğu en az 119 toplumsal medya hesabına erişimin “FETÖ propagandası” teziyle engellenmesi, ve Ankara’daki TUSAŞ tesislerine yönelik atağın akabinde toplumsal medya platformları X, Instagram, Facebook, YouTube ve TikTok’a erişimin kısıtlanması, bu rapor devrinde kayıtlara geçen kıymetli müdahaleler ortasında yer aldı.
RTÜK YAYINCILARA 31 MİLYON TL CEZA KESTİ
Yılın son üç ayında RTÜK de medya kuruluşları üzerinde finansal baskı ögesi olmayı sürdürdü. Üst Şura, çoğunluğu muhalif çizgide olan yayın kuruluşlarına haber ve tartışma programlarında kullanılan birtakım tabirlerin ve 6112 sayılı Kanun’un 8. unsurunda sıralanan “yayın unsurlarını ihlal ettiği” gerekçesiyle toplamda 31.459.795 TL fiyatında idari para cezası kesti.
‘ETKİ AJANLIĞI’ KANUN TEKLİFİ GÜNDEMDEN DÜŞMÜYOR
Basın ve söz özgürlüğü üzerinde yeni bir baskı aracı olarak kullanılacağı kaygısıyla karşı çıkılan “etki ajanlığı” kanun teklifi de iktidar tarafından bu devirde TBMM’ye sunuldu. Basın meslek örgütleri ve muhalefet partilerinin itirazları sonucunda daha evvel 9. Yargı Paketi kapsamından çıkarılan teklifin yeni metninde “yabancı bir devlet yahut tertibin stratejik çıkarları yahut talimatı doğrultusunda hata işlemek” halinde yer verilen kabahat tarifi, içerdiği muğlak ve geniş yorumlanabilecek sözler sebebiyle tabir özgürlüğüne yönelik ağır ihlallere yol açacağı telaşlarıyla tenkitlerin odağında yer almaya devam etti.
Her ne kadar kanun teklifi 13 Kasım’da geri çekildiyse de AK Parti milletvekilleri, düzenlemeye itiraz eden muhalefet partileri ile yine görüşüleceğini, tahlil önerisi getirilmediği takdirde teklifin mevcut haliyle tekrar Meclise sunulacağını tabir etti.
(HABER MERKEZİ)